W 1943 roku w OKB-44 opracowano nabój pośredni kalibru 7,62 mm. W tym samym roku ogłoszono konkurs na trzy wzory broni zasilane tym nabojem, które miały się stać podstawą uzbrojenia strzeleckiego Armii Czerwonej. Miały to być karabin samopowtarzalny, karabin automatyczny i ręczny karabin maszynowy.
Jeszcze przed zakończeniem wojny powstało 15 prototypowych karabinów automatycznych m.in. Baryszewa, Konstantinowa, Stieczkina, Korobowa (TKB-48) i Sudajewa (AS-44). Najbardziej udany z nich okazał się AS-44, ale śmierć konstruktora przerwała prace nad tą bronią. Po zakończeniu testów AS-44 sformułowano nowe założenia taktyczno-techniczne i w 1946 roku rozpoczęto nowy konkurs na karabin automatyczny zasilany nabojem pośrednim. Do konkursu zgłoszono 20 modeli, z których 5 przeszło do drugiej fazy, a dokładnym testom poddano 3:
-
KBP-410 (Diemientiewa)
-
KBP-415 (Bułkina)
-
KBP-480 (Kałasznikowa)
KBP-480 był czwartą konstrukcją Michaiła Kałasznikowa. Wcześniejsze (pistolet maszynowy z 1942, rkm z 1943 i karabin samopowtarzalny z 1944) pozostały prototypami, ale ostatnia z nich stała się podstawą do opracowania karabinu automatycznego. Karabin Kałasznikowa skonstruowany w 1944 roku był bronią samopowtarzalną, działającą na zasadzie odprowadzania gazów prochowych przez boczny otwór lufy, z zamkiem ryglowanym przez obrót. Zasilanie broni odbywało się ze stałego magazynka ładowanego przy pomocy 10-nabojowego ładownika. Budowa karabinu była wyraźnie wzorowana na amerykańskim karabinie samopowtarzalnym M1 skonstruowanym przez Johna Garanda. Należy zaznaczyć że karabin Kałasznikowa nie był kopią karabinu M1 Garand, ponieważ w obu konstrukcjach zastosowano odmienne rozwiązania szczegółowe. Podobnie jak M1 karabin Kałasznikowa posiadał zamek wyposażony w występ współpracujący z krzywką odryglowującą umieszczoną na suwadle, ale karabin wyposażono w komorę gazową umieszczoną nad lufą i zamkniętą komorę zamkową (podobnie jak we wcześniejszych radzieckich karabinach AWS i SWT). Podobnie jak w nich zastosowano w karabinie Kałasznikowa tłok gazowy o krótkim skoku. Dzięki temu pomimo umieszczenia tłoka i tłoczyska nad lufą było możliwe doładowywanie magazynka od góry. Karabin z 1944 roku nie został przyjęty do uzbrojenia ponieważ za lepszy uznano SKS skonstruowany przez Simonowa.
Przygotowując prototyp KBP-480 Kałasznikow zachował zasadę działania sprawdzoną w karabinie z 1944 roku, ale przystosował go do zasilania z 30-nabojowego magazynka karabinu AS-44. Broń wyposażono w mechanizm spustowy wyraźnie inspirowany mechanizmem spustowym strzelby A-5 Johna Mosesa Browninga (mechanizm został opatentowany w 1900 roku). Dużą dźwignię bezpiecznika (w KBP-480 pełniącą także rolę przełącznika rodzaju ognia) w górnym położeniu zasłaniającą wycięcie w którym porusza się rękojeść przeładowania najprawdopodobniej zapożyczono z karabinu Remington Model 8 (także skonstruowany przez Johna Browninga).
Pierwszy prototyp z 1946 roku był wyposażony w krótki, i dzięki temu lekki zamek. jego wadą było to że po rozłożeniu broni iglica wystawała z jego tylnej części co narażało ją na złamanie. Dlatego w drugim prototypie zastosowano znacznie dłuższy zamek którego tylna część tworzy tuleję z osłaniającą iglicę. Tuleja ma niewielką średnicę (mniejszą niż dno łuski) dzięki czemu zamek jest nadal stosunkowo lekki, a wycięcie stałego wyrzutnika krótkie. Prototyp z udoskonalonym zamkiem posiadał także zmienioną komorę zamkową (komora zamkowa otwierane od dołu przez odłączenie mechanizmu spustowego).
Po testach drugiego prototypu konstruktorowi zasugerowano następne zmiany. Eksploatacja karabinów AWS i SWT wykazała że cienkie tłoczysko jest podatne na zgięcia i złamania. Dlatego trzeci prototyp miał tłoczysko o większej średnicy. Zostało ono połączone z suwadłem (układ z długim skokiem tłoka gazowego) dzięki czemu wyeliminowano osobna sprężynę tłoczyska, a energia kinetyczna cofającego tłoczyska mogła być wykorzystana do wykonania prac cyklu samoczynności. W trzecim prototypie powrócono także do otwartej od góry komory zamkowej.
W okresie 16 grudnia 1947 - 11 stycznia 1948 odbyły się próby karabinów KBP-410, KBP-415, oraz KBP-480. W wyniku tych prób uznano, że ZTT najlepiej spełnia KBP-480. W 1948 roku opracowano ostateczną wersję sowieckiego naboju pośredniego 7,62 mm. Posiadała ona łuskę długości 39 mm (wersja z 1943 - 41 mm). W tym samym roku pojawił się ostatni prototyp KBP-480. Był on zasilany nabojem 7,62 x 39 mm.
W 1949 roku KBP-480 został przyjęty do uzbrojenia Armii Czerwonej jako Автомат Калашникова об. 1947 г. W tym samym roku do uzbrojenia zostały oficjalnie przyjęte nabój pośredni (jako wz. 43) oraz inne zasilane nim wzory broni (karabin samopowtarzalny СКС об. 45 (SKS-45) i rkm РПД об. 44 (RPD).
Pierwszym producentem AK były zakłady w Kowrowie. Karabiny te określane jako AK typu I posiadały komory zamkowe wykonane metodą głębokiego tłoczenia. Po przeniesieniu produkcji do zakładów w Iżewsku okazało się ze ma on kłopoty z tą technologią i opracowano nową komorę zamkową wykonywana poprzez frezowanie z odkuwki. Komora zamkowa typu II była uniwersalna i stosowaną ją zarówno w karabinach AK (z kolbą stałą), jak i AKS (z kolbą składaną), przy czym montaż kolby stałej był możliwy dzięki zastosowaniu obsady łączącej komorę zamkową z kolbą. Ponieważ element ten osłabiał mocowanie kolby od 1953 roku rozpoczęto produkcję AK z ponownie przekonstruowaną komorą zamkową. Była ona wykonywana identyczną technologią jak komora zamkowa typu II, ale była produkowana w dwóch wersjach (dla karabinów AK i AKS) różniących się sposobem montażu kolby, dzięki czemu wyeliminowano obsadę kolby stałej. Wersja z 1953 roku stała się ostateczną i jest najbardziej rozpowszechnionym modelem AK.
Od 1956 roku ZSRR rozpoczął sprzedaż licencji na karabin AK. Był on produkowany w wielu państwach świata (m.in. w Polsce (AK typu III 44 060 szt. i kbk-g wz.60 i kbk-g wz.60/72 5000 + 500 szt.), Rumunii (AIM),Węgrzech (AKM-63), NRD, Chinach (Type 56), Izraelu, Finlandii (Valmet M62) i Bułgarii). W drugiej połowie lat pięćdziesiątych karabinek AK został zmodernizowany i wprowadzony do uzbrojenia armii radzieckiej jako AKM. Także licencja na tę wersję trafiła wkrótce do wielu krajów. W 1974 wprowadzono do uzbrojenia nowy karabinek automatyczny, konstrukcji M. T. Kałasznikowa, oznaczony AK-74
. Liczbę karabinów będących odmianami i pochodnymi karabinu AK/AKM szacuje się na 50 - 100 milionów sztuk co sprawia że jest on najpowszechniej produkowanym wzorem broni strzeleckiej w dziejach.
|