Wartownik jest pracownikiem ochrony, który podlega swojemu dowódcy warty w czasie wykonywania zadań ochronnych, a w pozostałym czasie komendantowi. 

W uzasadnionych przypadkach (sezon urlopowy lub zwolnienie lekarskie dowódcy warty) straszy wartownik może także wykonywać obowiązki dowódcy warty pod warunkiem, że posiada licencję pracownika ochrony fizycznej drugiego stopnia. 

Służba na posterunku wartowniczym polega na ochronie i obronie powierzonego terenu, obiektu lub urządzenia wojskowego w czasie wynikającym z planu pełnienia służby na posterunkach lub do czasu zmiany wartownika na posterunku. Wartownik na posterunku obowiązany jest wykonywać swoje obowiązki w każdych warunkach, nawet gdyby jego życiu groziło niebezpieczeństwo. 

Wartownik na posterunku jest osobą nietykalną, mającą szczególne uprawnienia. 

Wartownik na posterunku podczas wykonywania zadań ochrony osób i mienia w granicach chronionego terenu oraz obiektów i urządzeń wojskowych korzysta z uprawnień określonych w ustawie z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia
(Dz. U. Nr 114, poz.740 z późn. zm.). 

Wartownik na posterunku ma obowiązek: 

1) strzec i zdecydowanie bronić powierzonych osób, terenów, obiektów, urządzeń i mienia wojskowego;
2) ustalać uprawnienia osób do przebywania na obszarach lub w obiektach chronionych;
3) wzywać osoby do opuszczenia obszaru lub obiektu, w przypadku stwierdzenia braku uprawnień do przebywania na terenie chronionego obszaru lub obiektu albo stwierdzenia zakłócenia porządku;
4) ujęcia osób stwarzających, w sposób oczywisty, bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia, w celu niezwłocznego oddania tych osób dowódcy warty;
5) trzymać zabezpieczoną broń z dołączonym magazynkiem, bez wprowadzonego naboju do komory nabojowej, w położeniu określonym w tabeli posterunków;
6) nie opuszczać samowolnie posterunku zanim nie zostanie zmieniony lub zastąpiony, choćby życiu jego groziło niebezpieczeństwo;
7) udzielać pomocy wartownikom z innych posterunków, nie przerywając ochrony powierzonego mu posterunku;
nie dopuszczać - na odległość mniejszą niż podana w tabeli posterunków - żadnych osób, z wyjątkiem dowódcy warty i osób mu towarzyszących oraz wartownika udającego się na zmianę posterunku, znającego aktualne hasło;
9) umieć posługiwać się technicznymi środkami łączności i sygnalizacji oraz sprzętem pożarniczym;
10) mieć przy sobie legitymację osoby dopuszczonej do posiadania broni, o której mowa w art. 30 ust. 4 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. Nr 53, poz. 549 z późn. zm.). 

Wartownikowi na posterunku wolno: 

1) oddalać się dla ratowania życia ludzkiego lub mienia, na taką odległość, aby mógł nadal wykonywać powierzone mu zadania ochronne;
2) odpowiadać tylko na pytania dowódcy warty, a także udzielać krótkich informacji innym osobom, jeżeli tak przewiduje tabela posterunków;
3) schronić się do budki wartowniczej lub pod „grzybek” wartowniczy, nie przerywając wykonywania zadań ochronnych;
4) pić napoje, które za zgodą dowódcy warty może zabrać na posterunek.
49. Szczegółowe obowiązki wartowników określa tabela posterunków. 

Postępowanie wartownika wobec osób zbliżających się do posterunku: 

1) w warunkach dobrej widoczności: 

a) wszystkie osoby, z chwilą przekroczenia przez nie granic posterunku, z wyjątkiem dowódcy warty i osób mu towarzyszących, wartownik po okrzyku „Pracownik ochrony” wzywa je do zachowania zgodnego z prawem, a w szczególności, do natychmiastowego porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia, odstąpienia od bezprawnych działań lub użycia przemocy oraz uprzedza, że w razie niepodporządkowania się wezwaniu zostaną użyte wobec nich środki przymusu bezpośredniego,
b) w razie niepodporządkowania się wyżej wymienionym wezwaniom, o których mowa w lit. a, grozi użyciem broni palnej okrzykiem „Stój - bo strzelam” i wprowadza nabój do komory nabojowej,
c) jeżeli mimo ostrzeżenia „Stój - bo strzelam” osoba nie podporządkuje się wezwaniom, oddaje strzał ostrzegawczy w górę, gdy nie zagraża to życiu lub zdrowiu pracownika ochrony lub innej osoby; jeżeli to okaże się nieskuteczne, wartownik stosuje wszelkie możliwe środki przymusu, do strzału bezpośredniego włącznie,
d) osobie, która zatrzymała się dopiero po ostrzeżeniu „Stój - bo strzelam” lub po strzale ostrzegawczym, wartownik wydaje polecenie „W tył zwrot”, „Nie odchodzić - bo strzelam bez ostrzeżenia”. Sam natomiast, nie przerywając ochrony posterunku, wywołuje dowódcę warty w sposób określony w tabeli posterunków i przekazuje mu ujętą osobę,
e) w przypadku gdy wszelka zwłoka groziłaby bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia pracownika ochrony lub innej osoby, wartownik używa broni palnej, pomijając procedury określone w lit. b i c; 

2) w warunkach ograniczonej widoczności: 

a) gdy z odległości określonej w tabeli posterunków wartownik nie może rozpoznać zbliżającej się osoby, po okrzyku „Stój - pracownik ochrony - kto idzie?”, wzywa osobę do zachowania zgodnego z prawem, a w szczególności do natychmiastowego porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia, odstąpienia od bezprawnych działań lub użycia przemocy oraz uprzedza, że w razie niepodporządkowania się wezwaniu zostaną użyte wobec nie środki przymusu bezpośredniego,
b) jeżeli wartownik otrzyma odpowiedź „Dowódca warty” lub „Zmieniający wartownik”, wydaje polecenie „Dowódca warty zbliżyć się do rozpoznania, pozostałe osoby zostać na miejscu”, zbliżającą się osobę dopuszcza na odległość umożliwiającą rozpoznanie, a w razie potrzeby poleca jej „Oświetlić twarz” lub „Podaj hasło”,
c) jeżeli wartownik rozpozna dowódcę warty lub zmieniającego wartownika albo usłyszy właściwe hasło, oznajmia: „Droga wolna” oraz pozwala mu i towarzyszącym osobom zbliżyć się do posterunku,
d) w razie podporządkowania się wezwaniom „Stój - pracownik ochrony - kto idzie?” osoba zatrzyma się, a wartownik stwierdzi, że nie jest nią dowódca warty lub zmieniający wartownik, wydaje jej polecenie „Wróć”;
3) jeżeli osoba podająca się za dowódcę warty lub zmieniającego wartownika okaże się kim
innym lub nie zatrzyma się na pierwsze wezwanie, to wartownik postępuje w sposób określony w pakt. 1 lit. b - e. 

Jeżeli wartownik wprowadził nabój do komory nabojowej lub odciągnął zamek i nie oddał strzału, to doprowadza broń do pierwotnego stanu.
Wartownik wywołuje dowódcę warty za pomocą środków łączności, sygnalizacji, a w razie ich niesprawności - strzałem w górę w następujących przypadkach: 

1) ujęcia osoby na posterunku;
2) powstania pożaru na posterunku lub klęski żywiołowej w pobliżu posterunku;
3) nagłego zachorowania lub zranienia;
4) w innych przypadkach uzasadnionych względami służby ochronnej, wymagających przybycia na posterunek dowódcy warty.